v6Uu6L. SÖZCÜK TÜRLERİ Sözcük türleri isim ve fiil soylu sözcüklerdir. Her sözcük kullanıldığı cümleye göre farklı görevler üstlenir. Sözcüğün üstlendiği bu görev ise o sözcüğün türünü belirler. İSİM SOYLU SÖZCÜKLER FİİL SOYLU SÖZCÜKLER İsim, sıfat, zarf, zamir, Fiiller edat, bağlaç, ünlem Edat, bağlaç ve ünlemlerin tek başlarına anlamları yoktur. Irmağa giden yol, kasabadan kurtulunca, göz alabildiğine uzanan sayısız şeftali bahçeleri arasından geçerdi. Haziran içinde bile taşkın dere ayaklarının çamurlu, ıslak tuttuğu bu gölgeli yerlerde otlar bütün bir yaz mevsimi yeniden yeniye sürer, kızgın güneş, ağaçların tepelerinde meyveleri pişirirken, rutubetli toprakta birbiri arkasına yoncalar fışkırır, çayırlar kabarırdı. Suların serinliği, taze ot kokusu, gölgelik ve bereket içinde bahar bu bahçelerde tâ kışa kadar uzanıp giderdi. Şeftali Bahçeleri, Refik Halit Karay Yukarıdaki parçada kırmızı renkle isimler, sarı renkle sıfatlar, mavi renkle fiiller, altı çizili sözcüklerde zarfları göstermektedir. Sözcük Türlerinde, İsimler, varlık ve kavramları karşılayan sözcüklerdir. Sıfatlar, ismi niteler. Zarflar, fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ve kendi türünden sözcükleri niteler. Zamirler, ismin yerini tutan sözcüklerdir. Sözcük Türleri İsimAd ve Fiillerin Farkı Eylemler; iş, oluş, hareket bildiren sözcüklerdir. Ad soylu sözcükler ise iş, oluş, hareket bildirmez; bir varlık ya da kavramı karşılar. Eylemlere mastar eki -mek, -mak alır. Eylemlere olumsuzluk eki -me, -ma getirilebilir. Eylemlere zaman ekleri -yor, -miş, -di,… getirilebilir. ⇒”Bütün gün kitap okudum.” cümlesinin yüklemi “oku-” bir eylemi karşıladığı için fiildir. ⇒”Aldığım en güzel kitap.” cümlesinin yüklemi “kitap” bir varlığın adını karşıladığı için isimdir. DİKKAT Her sözcük, kullanıldığı cümlelerde farklı anlamlar kazanabilir. “yalnız” Bazı insanlar yalnızdır. İsim Yalnız insanlar, gittikçe artıyor. Sıfat Yürüyüşe her gün yalnız gidiyor. Zarf Buraya yalnız senin için geldim. Edat Dün okula gittim yalnız seni göremedim. Bağlaç “doğru” İki ucundan gerilen lastik doğruya örnektir.İsim Yaptığım en doğru iş.Sıfat Bu soruyu doğru çözmüşsün.Zarf Sözcük türleri incelendiğinde “yalnız” ve “doğru” sözcüklerinin farklı görevde kullanıldığını görmekteyiz. Sözcükler cümle içinde ad, sıfat, zamir,….. görevini nasıl üstleniyor? Sözcük türleri için tüm konu başlıkları aşağıda verilmiştir. Ayrıntılı bilgi edinmek istediğiniz sözcük türünün başlığına tıklayarak konu anlatımına ulaşabilirsiniz. SÖZCÜK TÜRLERİ İsim AD İsim Tamlamaları Sıfat ÖN AD Sıfat Tamlamaları Zamir ADIL Zarf BELİRTEÇ Edat İLGEÇ Bağlaç Ünlem FİİL EYLEM Sözcük Türleri konusu Kpss genel yetenek Türkçe dersine ait geniş bir konudur. Dil bilgisi konularının büyük bir bölümünü kapsayan sözcük türleri konusu KPSS, YGS, LYS içinde de önemli bir yere sahiptir. Sözcük türleri konusunu olabildiğince sayısalcı arkadaşlarımız da daha rahat kavrasın diye basite indirgeyerek bol örneklerle açıklamaya TürleriSözcük Türleri Konu Anlatımı geniş bir başlık olduğu için aşağıda başlıklar halinde anlatacağımız alt başlıkları derledik. Sözcük türlerine ait aşağıdaki konulara sırasıyla tıklayarak belirtilen başlıklara sırasıyla ulaşabilir ve konuların detaylarını Çeşitleri – İsmin Halleri İsim Tamlaması Sıfatlar Zamirler Zarflar Edatlar Ünlemler Bağlaçlar Fiiller Ek Fiil Fiilimsiler Yapısına Göre Fiiller Fiillerde Kayma Fiilde ÇatıYukarıdaki başlıklara ilişkin sözcük türlerine ait işlenecek konu başlıklarını İsimler Bu başlık altında varlıklara verilişlerine göre, varlıkların oluşlarına göre ve sayılarına göre adlar işlenecektir. Ayrıca adın durumları ve ad tamlamaları dersi de bu başlık altında Sıfatlarla ilgili örnekler, tanımlar,niteleme ve belirtme sıfatları, sıfatlarda derecelendirme, işaret sıfatları, belgisiz sıfatlar belirtme sıfatları, soru sıfatları, yapısına göre sıfat çeşitleri gibi alt başlıklar bu bölümde Adıllar Bu başlık altında da kişi adılları, işaret adılları, belgisiz adıllar ve soru adılları işlenmektedir. Böl örneklerle beraber yapısına göre adıl çeşitleri ve ek biçimindeki adıllar ele Belirteçler Belirteçlerin tanım ve örnekleriyle beraber, belirteçlerin özellikleri, belirteçlerin çeşitleri, durum belirteçleri, zaman belirteçleri, yer yön belirteçleri, soru belirteçleri, yapısına göre belirteçler gibi içeriklere yukarıdaki zarflar linkinden İlgeçler İlgeçlerin tanımı ile beraber bol örneklerle ilgeç türleri tüm ayrıntılarıyla burada anlatılmaktadır. Detaylı konu anlatımına yukarıdaki linklerden Ünlemlerin görevleri ve detaylı konu anlatımı ile soru çözümleri de konu içinde ele Aynı şekilde bağlaçların görevleri, belli başlı bağlaçlar ve bunlara ait örnekler de sözcük türleri içinde Eylemler Sözcük Türleri içinde işlenecek bir başka başlık olan eylemler konusunda da, eylem çeşitleri, eylemlerde kip, zaman ve kişi, dilek kipleri, basit zamanlı ve bileşik zamanlı eylemler, ek eylem başlığı Eylemsi KPSS müfredatı içinde sözcük türleri başlığında ele alacağımız son başlık olan Eylemsi tanımıyla beraber bu başlık altında da eylemsilerin cümlelerdeki görevlerine göre dağılımı bol örneklerle beraber Türleri konu anlatımına dahil tüm bu başlıkları ve içeriklerine ait detaylı konu anlatımlarına yukarıda bulunan linklere tıklayarak ulaşabilirsiniz. KPSS genel yetenek Türkçe dersine ait sözcük türleri konuları ve alt başlıklarını bu bölümde size sunduk. Bir sonraki konumuzun başlığı Sözcük Türlerinin ilk alt başlığı olan Adlar İsimler olacaktır. KPSS Ders NotlarıKPSS Türkçe Ders Notları PDF İndir Son güncelleme Ara 16, 2013 0 KPSS Döküman Sitesi Sözcük Türleri konu anlatımı türler olarak yapılmıştır tek tek. Bu konuyla ilgili gelecek soruların kökünde sözcük türü, sözcük görevi yani püf noktalar tür, görev, çeşit, tür vb karşımıza Türleri 8’e ayrılır. Bunlar aşağıda belirtilen sözcük türleridir. Sözcük Türleri konu anlatımına ulaşmak için sözcük türüne tıklamanız yeterlidir. İsim Sıfat Zamir Zarf Edat Bağlaç Ünlem FiilEylem ders notlarısözcük türleri Somut ve Soyut Anlamlı Sözcükler Bir sözcük, duyu organlarından biri yoluyla algılanabilen bir varlığı gösterirse “somut anlamlı”, duyu organları yoluyla algılanamayıp da zihinde var olan kavramları gösterirse “soyut anlamlı” sözcük adını alır. Örnek Ağaç, taş, hava, ses, koku, çiçek. somut anlamMutluluk, Sevgi, korku, kin, dostluk, insanlık. soyut anlamSomut ve Soyut Anlamla İlgili Uyarılar - Bir sözcük temel anlamıyla somutken cümlede kazandığı anlamıyla soyut yüzden sözcükler somutluk soyutluk yönünden değerlendirilirken cümle içinde kazandığı anlama göre değerlendirilir. Örnek Sözgelimi “hava” sözcüğü dokunma duyusuyla ilgili somut bir anlam taşırken “Eski eşyalar salona ayrı bir hava vermiş.” cümlesinde soyut bir anlam kazanacak şekilde Aktarma yoluyla somut anlamlı bir sözcük bir somut anlam daha kazanarak kullanılabilir. Örnek Organ adı olan somut anlamlı “ayak” sözcüğü, “sıranın ayağı, masanın ayağı, köprünün ayağı” gibi kullanımlarda yeni bir somut anlam Soyut bir kavramın gözle görünür kılınması için somut anlamlı bir sözcükle anlatılması söz konusu olabilir. Bu duruma somutlama denir. Örnek Bu sözlerin onu kırmış. “Üzmek”,”kırmak” la somutlaştırılmıştır.Sanki bakışlarıyla bizi eziyordu. “aşağılayıp, küçümsemek”, “ezmek” le somutlaştırılmıştır.Kanunları çiğnemek suçtur. “ihlal edip, uymamak”, “çiğnemek” sözcüğüyle somutlaştırılmıştır.- Deyimlerimizin bir bölümü somutlamaya örnektir. Örnek Öküz altında buzağı aramak Akla uymayan bahanelerle suç ve suçlu bulma çabasıÖp babanın elini beklenmedik bir durumÖrümcek kafalı geri düşünceli, yenilikleri kabul etmeyen- Soyut anlamlı bir sözcük cümle içinde bir soyut anlam daha kazanarak kullanılabilir. Örnek Karnım henüz doymuş değil. soyut-temel anlamÖmrü boyunca okudu, hala okumaya doydu diyemem. Soyut-mecaz anlamEş ve Yakın Anlamlı Sözcükler Eş Anlamlı Sözcükler Anlamdaş SözcüklerAynı varlığı, nesneyi ya da kavramı gösteren sözcüklerdir. Aslında hiçbir dilde birbirinin tıpatıp aynısı olan eş anlamlı sözcük yoktur. Bu tür sözcüklerin ilk bakışta anlamlarının aynı olduğu sanılır. Fakat çok ince bir anlam ayrılığı dilimizdeki “çevirmek, döndürmek”, “yollamak, göndermek”, “bıkmak, usanmak” sözcükleri görünüşte eş anlamlı sayılabilir. Fakat aslında bu sözler ayrı köklerden türemiş ve anlamca birbirine çok yaklaşmış olan sözcüklerdir. Örnek İri – büyük – kocaman / Bitmek – tükenmek / Cihan – dünya – alemÜzüntü – gam – keder / Diyar – ülkeYakın Anlamlı SözcüklerAnlamca aynı değil de birbirine benzer ve yakın olan sözcüklerdir. Dilimizde eş anlamlılıktan çok yakın anlamlılık daha yaygın bir kullanıma anlamlı sözcüklerde anlam eşitliği varken sesteş-eşsesli, uğraşmak-didinmek vb. yakın anlamlı sözcüklerde anlamca yakın olma özelliği vardır. ÖrnekSözünü onaylamadığım için bana çağrılmazsa bize Zıt Anlamlı Sözcükler Anlamları birbirine karşıt olan kavramları bildiren sözcüklerdir. Birbirine karşıt yargılar verilirken karşıt anlamlı sözcüklerden yararlanılır. Bu açıklamadan şu anlam çıkar. Karşıtlığın oluşabilmesi için, sözcüklerin uç noktalarda bulunma zorunluluğu “yaşam – ölüm” iki uç noktada bulunduğu için karşıt anlamlıyken “zayıf – dolgun” yaklaşık karşılığı gösterir ve uzak anlamlı olarak kabul edilir. Örnek Gülmek – ağlamak / Dar – geniş / Er – geç / Alçak – yüksek / Sert – yumuşak- Bir sözcüğün olumsuz kullanılmış şekli onun karşıt anlamını “oturmak” sözcüğünün karşıtı “oturmamak” değil “kalmak” Bir sözcüğün karşıt anlamlısını o sözcüğün cümle içinde kazandığı anlam belirler.“zor – kolay”Midesinden zoru var. Bu cümlede “kolay” ın karşıtı değildir.Bu ders oldukça zormuş. Bu cümlede “kolay”ın karşıtıdır.- Karşıt anlamlılık ilişkisi “ad, sıfat, zarf ve eylem” türündeki sözcükler arasında Eş Sesli Sözcükler Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu halde, anlamları tamamen farklı olan sözcüklere “sesteş” sözcükler denir. Örnek Yüzünde kan lekesi vardı. – Sen hala onun söylediklerine bu ay yeni bir uzay aracı gönderilecekmiş. – Yüzünü asma, öbür sınavda yüz sen, gülün olayım. – Köyün ortasından geçen çay, çay bahçelerini Sözcüklerle İlgili Uyarılar - Sesteş, sözcüklerde kimi zaman yalnızca anlam ayrılığı, kimi zaman da hem anlam hem de tür ayrılığı söz konusu olur. Örnek Saçındaki kır çektiği acıları gösteriyor. Hem anlam, hem de tür farklılığıElindeki bardağı düşürüp kırdı. Hem anlam, hem de tür farklılığıAyakkabısının bağı çözülmüş. Yalnızca anlam farklılığıBağa girdik, üzüm topladık. Yalnızca anlam farklılığı- Eş seslilik çoğu kez çok anlamlılıkla karıştırılmaktadır. Oysa sesteşlikte, sözcüğün kazandığı her farklı anlam temel anlam olup bu temel anlamlardan birine bağlı olarak ortaya çıkan yan ya da mecaz anlamlar sesteşlik değil çok anlamlılık olarak adlandırılır. Örnek Gemideki tayfalardan biri kara göründü diye gecede bir tek yıldız bile geçen “kara” sözcükleri eş seslidir.“Kara yazım gene değişmedi” cümlesinde “kara” sözcüğü bunların sesteşi değil, renk “kara” ya bağlı olarak yapılmış bir çok Eş sesli sözcüklerle “ortak kökler” karıştırılmamalıdır. Çünkü ortak kökler arasında bir anlam yakınlığı varken, sesteş sözcükler arasında hiçbir anlam yakınlığı yoktur. Örnek Ortak kök boya Renkli boya, Duvarı Eski elbise, Araba Barış yapıldı, Yakında da gömlek bir ata at yarışmaya da çöpe Sesteş bir sözcüğün iki farklı anlamını da düşündürecek biçimde kullanılmasıyla oluşan sanata tevriye denir. Örnek Ak gerdana bir ben gerek. Siyah nokta, I. Tekil kişiUlusun, korkma nasıl böyle bir imanı boğar. Yüce – büyük, bağırıp ulumak- Sesteş sözcüklerin bir arada kullanılmasıyla oluşan sanata cinas denir. Örnek Geçtikçe bembeyaz giyinenler üçer beşerGördüm ki ahiret denilen yerdedir ve Genel Anlamlı Sözcükler Sözcüklerin özel ve genel anlamlığı karşıladıkları kavramların kapsamlılığıyla ilgilidir. Anlamları sınırlı olan, kavramları tek tek ya da küçük parçalar halinde gösteren sözcükler özel anlamlıyken, aralarındaki ortak özelliklere göre daha çok varlığı gösteren, aynı türden kavramları topluca düşündüren sözcükler genel anlamlı bir sözcük, cümle içinde genel anlamıyla da dar anlamıyla da bilinçlenmesinde kitap önemlidir. genel anlamlıElinde kalın bir kitap vardı. dar anlamlıNicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler - Bir sözcük, herhangi bir şeyin, sayılabilen, ölçülebilen, artıp azalabilen durumunu bildirirse nicelik anlamlı “Elinde büyük bir paket vardı.” cümlesinde “büyük” sözcüğü paketin ölçülebilen durumunu gösterdiği için nicel anlam taşır. Örnek Bu işten iyi para kazandı. Paranın miktarını gösterir, nicel anlamlıdır.Evin geniş bir salonu vardı. Salonun ölçülebilen özelliğini gösterir.Bahçede büyük bir kalabalık vardı. Kalabalığın sayılabilen durumunu gösterir.- Bir sözcük herhangi bir şeyin nasıl olduğunu, ne durumda bulunduğunu özelliğini gösterirse nitel anlamlı olur. Örneğin “Kapıda kırmızı bir araba vardı.” cümlesinde ” kırmızı sözcüğü arabanın sayılabilen, ölçülebilen durumunu değil de”nasıl olduğunu, rengini, özelliğini” gösterir, nitel anlam sözcük farklı cümlelerde nicelik ya da nitelik gösterebilir. Bu değişme çok anlamlılığın bir küçük bir kız açtı. nicel anlamlıBeni küçük düşürmekle ne kazandın? nitel anlamlıDerin bir kuyudan su çekerdik. nicel anlamlıEdebiyatımızın derin bir yazarıydı o. nitel anlamlıAnlam Değişimlerine Göre Sözcükler- Anlam Daralması- Anlam Genişlemesi- Başka Anlama Geçiş Anlam Kayması- Deyim Aktarmaları- Ad Aktarması- ArgoAnlam Daralması Sözcükler, anlamda daralma ya da genişleme yoluyla başka bir anlama geçerek yan anlamlar eskiden anlattığı şeyin ancak bir bölümünü, bir türünü anlatır duruma gelmesine anlam daralması “oğul” sözcüğü başlangıçta kız ve erkek anlamlarını içerirken sonradan yalnızca erkek çocukları için kullanılarak anlam daralmasına uğramıştır.“Erik” sözcüğü, şeftali, kayısı, zerdali anlamını içerirken, sonradan bir tür meyve için kullanılarak anlam daralmasına Genişlemesi Bir varlığın bir türünü ya da tekini anlatan, kullanım alanları dar olan şeyleri gösteren sözcüklerin zamanla o varlığın bütün türlerini birden anlatır duruma gelmesine anlam genişlemesi denir. Örneğin ; “alan” sözcüğü, “düz ve açık yer” anlamını içerirken anlam genişlemesine uğrayarak “iş, meslek, araştırma-inceleme” anlamlarını da Anlama Geçiş Anlam KaymasıSözcüğün eskiden yansıttığı kavramdan bütünüyle farklı, yeni bir kavramı karşılar duruma gelmesine başka anlama geçiş denir. Örneğin “sakınmak” sözcüğü Eski Türkçe de “düşünmek, üzerinde durmak, yaslanmak, kederlenmek” anlamını içerirken sonraları “tehlikeden uzak durmak” anlamına anlama geçişin bir türü de anlam iyileşmesi ya da anlam kötülenmesidir. Kötü anlamı olan bir sözcüğün zamanla iyi bir anlam kazanmasına anlam-kötülenmesi denir. Örnek Kötü Mareşal nalbantİyi Mareşal Ordudaki en yüksek rütbeİyi Canavar CanlıKötü Canavar cana kıyan, yaban hayvanı, acımasızDeyim AktarmalarıAralarında çeşitli yönlerden ilgi bulunan iki şey arasında benzerlik ilişkisi yoluyla, birinin adını diğerine veren anlamlandırmaya deyim aktarması Aktarması şu yollarla yapılır 1. Vücut parçaları ve organ adlarının doğaya aktarılmasıyla. Örnek Baş vücut parçası, organ adı temel anlamYokuşun başı – Toplu iğnenin başı – İki baş soğan – Dağ başı – Başa güreşmek2. İnsanla ilgili özelliklerin insan dışındaki varlıklara aktarılması yoluyla. Örnek Ağlamak gözyaşı dökmek temel anlamGökyüzündeki bulutlar, ağlıyordu bu Doğayla ilgili özelliklerin insana aktarılmasıyla. Örnek Değnek bir tür sopa temel anlamKıyman a zalımlar kıymanKör karının bir değneği oğul4. Doğayla ilgili özelliklerin yine doğaya aktarılması yoluyla. Örnek Minik fare kükredi. Aslana ait “kükreme” özelliği fareye aktarılmış.Deniz bütün gece kudurdu. Köpeğe ait “kudurma” özelliği denize aktarılmış.5. Duyu aktarması yoluyla. Örnek Acı tadı ağzı yakan, tatma duyusuna ait olanacı soğuk dokunma duyusuna aktarılmışacı çığlık işitme duyusuna aktarılmışsıcak dokunma duyusuyla ilgilidirsıcak bakış görme duyusuna aktarılmışsıcak konuşma işitme duyusuna aktarılmışAd AktarmasıBir sözcük ya da sözün, benzetme amacı güdülmeden, anlamca ilgili olduğu başka bir sözcük ya da söz yerine kullanılmasıdır. Bu mecaz türüne, “düz değişmece” de denir. Örnek Beyaz Saray bu olaya sıcak bakmıyor. Amerika Birleşik Devletleri BaşkanlığıSoba yandı İçindeki odun – kömürÇankaya bu yasayı onaylamaz CumhurbaşkanlığıOkul geziye gitti. Okuldaki öğrencilerMozart’ı severim. Mozart’ın besteleriniDoğu kan ağlıyor. Doğu yönündeki bölgelerArgoGenel dilin sözcüklerine yan anlamlar kazandırarak genel dilden ayrılan, bir meslek ya da topluluk arasında kullanılan özel dile argo denir. Argo, tek sözcükten oluşabileceği gibi söz öbekleri ve deyimlerden de oluşabilir. Örnek Okutmak elden çıkarıp – satmakracon adet – usülşabanlık aptallık – sersemlikkeklemek kandırmak – aldatmakKaynak İlginizi Çekecek Güzel Haberler Oyunlar ve fazlası

sözcük türleri kısa ders notları